Kawa z Ekspertem „Mapa Europejskiego Zielonego Ładu w rolnictwie i na obszarach wiejskich”
Webinarium zorganizowane 27.10.2021 roku przez Biuro Regionalne Województwa Warmińsko-Mazurskiego w Brukseli w ramach inicjatywy Dom Polski Wschodniej poświęcone było działaniom dedykowanym rolnictwu i obszarom wiejskim, wpisującym się w politykę Europejskiego Zielonego Ładu. Zaproszonym ekspertem był Pan Paweł Szabelak I Sekretarz Wydziału Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich Stałego Przedstawicielstwa RP przy UE.
W lipcu 2021 roku Komisja Europejska przyjęła pakiet wniosków ustawodawczych, które docelowo dostosują unijną politykę klimatyczną, energetyczną podatkową i transportową na rzecz ograniczenia emisji gazów cieplarnianych o co najmniej 55% netto do roku 2030 oraz osiągnięcia całkowitej neutralności klimatycznej w Europie do roku 2050, przy czym w 2030 roku przeprowadzony zostanie przegląd dotychczasowej realizacji zakładanych przez Komisję Europejską celów. Elementy tematyczne Europejskiego Zielonego Ładu (European Green Deal – EGD), koncentrujące się na unijnym rolnictwie oraz obszarach wiejskich, w szczególności obejmują wpisane w EGD cele związane z ochroną i odbudową ekosystemów i bioróżnorodności, strategię Od pola do stołu, na rzecz sprawiedliwego, zdrowego i przyjaznego środowisku systemu żywnościowego oraz bardziej ambitne cele klimatyczne UE na lata 2030 i 2050, realizowane za pomocą instrumentów polityki UE.
Jeden z najważniejszych instrumentów na rzecz rozwoju unijnego rolnictwa, zreformowana Wspólna Polityka Rolna, opierać się będzie na planach strategicznych WPR, przygotowywanych przez wszystkie państwa członkowskie. Plany strategiczne będą kluczowym elementem realizacji unijnej polityki rolnej na poziomie krajowym, obejmującym zaprogramowanie wdrażania instrumentów właściwych dla filarów WPR – płatności bezpośrednich oraz instrumentów rozwoju obszarów wiejskich. Państwa członkowskie zobowiązane są przedłożyć Komisji Europejskiej plany strategiczne Wspólnej Polityki Rolnej do końca 2021 roku, wskazuje się jednocześnie, że wciąż pojawiające się zagadnienia z obszaru rolnictwa i obszarów wiejskich, które powinny zostać w tych planach ujęte, a tym samym wymagać będą kolejnych konsultacji oraz ponownej oceny samego planu, mogą spowodować niedotrzymanie przez kraje członkowskie wskazanego przez Komisję terminu. Cele ustanowione dla rolnictwa i obszarów wiejskich w unijnej strategii Od pola do stołu oraz Strategii na rzecz bioróżnorodności 2030, wymagające uwzględnienia ich na etapie tworzenia krajowych planów strategicznych Wspólnej Polityki Rolnej obejmują:
– ograniczenie stosowania chemicznych pestycydów oraz bardziej niebezpiecznych pestycydów o 50% do roku 2030,
– redukcję strat składników odżywczych o co najmniej 50%, przy jednoczesnym uniknięciu pogorszenia żyzności gleby, a także redukcję stosowania nawozów o 20%,
– ograniczenie sprzedaży środków przeciwdrobnoustrojowych dla zwierząt hodowlanych
o 50% do roku 2030,
– przeznaczenie do roku 2030 25% gruntów w Unii Europejskiej wyłącznie pod uprawy ekologiczne,
– zapewnienie obszarom wiejskim dostępu do szerokopasmowego Internetu do roku 2030,
– objęcie obszarem chronionym co najmniej 30% unijnych gruntów na rzecz odbudowy zdegradowanych ekosystemów.
Strategia Od pola do stołu ma umożliwić wdrożenie gospodarki o obiegu zamkniętym poprzez redukcję wpływu wywieranego na środowisko przez sektor transportu, magazynowania, pakowania oraz wytwarzanie odpadów, poprzez znaczące ograniczenie stosowania leków weterynaryjnych i pestycydów, zrównoważenie konsumpcji żywności, ograniczenie marnowania żywności, co będzie miało szczególne znaczenie w przypadku przewidywanych spadków produkcji, walkę z jej fałszowaniem oraz wdrożenie przejrzystego znakowania dla lepszego informowania konsumentów, a także promocję zdrowej, zracjonalizowanej diety.
Założenia Strategii na rzecz bioróżnorodności 2030 ukierunkowane będą na odtwarzanie zdegradowanych ekosystemów lądowych i morskich, poszukiwanie możliwości zabezpieczenia kwoty 20 mld € rocznie na inwestycje środowiskowe z wykorzystaniem finansowania prywatnego i publicznego, ustanowienie obszarów chronionych na co najmniej 30% powierzchni lądowych i morskich UE, a także osiągnięcie przez Europę pozycji lidera
w zakresie zwalczania globalnego kryzysu bioróżnorodności.
Pakiet legislacyjny Fit for 55
Przyjęty 14.07.2021 roku pakiet propozycji zmian legislacyjnych w ramach EGD będzie działać na rzecz wzmocnienia pozycji Unii Europejskiej, jako światowego lidera w dziedzinie klimatu. Nowe prawodawstwo ma usprawnić dotychczasowe przepisy w zakresie ustalonych do 2030 roku celów klimatycznych, obejmując reformę systemu handlu emisjami, ustalenie cła węglowego na granicach Unii Europejskiej, podwyższone cele w obrębie odnawialnych źródeł energii oraz zaostrzone normy emisyjne dla sektora transportu. Wskazuje się, że zmiany ujęte w pakiecie legislacyjnym, które będą miały największy wpływ na zmiany w obszarze rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich obejmują:
– zaktualizowane rozporządzenie w sprawie wspólnego wysiłku redukcyjnego (ESR),
– zaktualizowaną dyrektywę w sprawie odnawialnych źródeł energii (RED),
– zaktualizowane rozporządzenie w sprawie użytkowania gruntów, zmiany użytkowania gruntów i leśnictwa (LULUCF),
– strategię leśną Unii Europejskiej,
– zaktualizowaną dyrektywę w sprawie efektywności energetycznej.
Zgodnie z założeniami Fit for 55:
– poziom emisji CO² do roku 2030 powinien zostać obniżony o 55%, w porównaniu ze wskaźnikami z roku 1990,
– odnawialne źródła energii powinny zwiększyć do 40% udział własny w koszyku energetycznym do roku 2030,
– znowelizowano rozporządzenie LULUCF, ustanawiające konieczność usunięcia 310 mln ton netto ekwiwalentu dwutlenku węgla do roku 2030 – cel ma zostać osiągnięty poprzez ustalenie indywidualnych wskaźników na poziomach krajowych,
– zaproponowano połączenie sektorów rolnictwa, leśnictwa i użytkowania gruntów w jeden odrębny sektor (AFOLU), którego cele miałyby obejmować zwiększenie wychwytywania CO²
z atmosfery o 20% netto do roku 2035 oraz redukcję emisji gazów niebędących dwutlenkiem węgla o 20% do roku 2035.
Główne wyzwania dla obszaru rolnictwa w ramach Fit for 55 obejmują:
– planowane wprowadzenie ujednoliconego systemu monitorowania emisji i wiązania węgla oraz gazów cieplarnianych, bazującego na wskaźnikach i wspomaganego przez system obserwacji i monitorowania Ziemi (COPERNICUS),
– zwiększone wykorzystanie energii pochodzącej z OZE,
– dalsze inwestycje w badania, innowacje i technologie (m.in. za pośrednictwem Klastra 6 Programu Horyzont Europa Żywność, biogospodarka, zasoby naturalne, rolnictwo
i środowisko),
– inicjatywę w zakresie rolnictwa węglowego (wiązanie i przechowywanie dwutlenku węgla
w jego naturalnych pochłaniaczach) realizowaną m.in. poprzez odtwarzanie lasów, rolnictwo precyzyjne, ponowne zalewanie torfowisk, efektywne wykorzystanie nawozów, systemy rolno-leśne o zmniejszonej intensywności produkcji, produkty węglowe i produkty z drewna, zrównoważoną hodowlę zwierząt, czy też zarządzanie gospodarką gruntów.
Ogłoszenie oficjalnego komunikatu Komisji Europejskiej w zakresie rolnictwa węglowego planowane jest w grudniu 2021 roku, natomiast publikacja propozycji dotyczącej certyfikacji wychwytywanego z atmosfery węgla ma nastąpić w IV kwartale 2022 roku. Certyfikacja umożliwi identyfikację produktu powstałego wskutek związania w określonym czasie zadeklarowanej ilości dwutlenku węgla wyrażonej w tonach, który następnie mógłby zostać sprzedawany na rynku w postaci kredytu węglowego.
Kredyty węglowe, jako jedno z proponowanych rozwiązań na rzecz redukcji emisji do atmosfery umożliwią ich kompensację w celu osiągnięcia neutralności węglowej. Wskazuje się, że 1 kredyt węglowy będzie uprawniał do wyemitowania 1 tony CO² do atmosfery. Przekroczenie limitu emisji wiązałoby się z ryzykiem ponoszenia strat finansowych w postaci kar, bądź – dla ich uniknięcia, koniecznością nabycia kolejnych kredytów węglowych, szczególnie w przypadku dużych emitentów. Działania Komisji Europejskiej w obszarze rolnictwa, zmierzające do obniżenia emisyjności tego sektora, mogłyby stworzyć producentom rolnym możliwość sprzedaży wygenerowanych w gospodarstwach rolnych kredytów węglowych, których ilość miałaby zostać ustalona na podstawie zredukowanego poziomu emisji dwutlenku węgla oraz jego zwiększonej ilości, zatrzymanej w glebie.
Długoterminowa wizja obszarów wiejskich Unii Europejskiej do roku 2040:
Kompleksowy plan działania na rzecz rozwoju obszarów wiejskich obejmuje 4 główne tematy:
– silniejsze obszary wiejskie, które powinny umożliwiać lokalnym społecznościom czynny udział w procesach politycznych i decyzyjnych, z zachowaniem wszystkich poziomów sprawowania rządów, dla osiągnięcia terytorialnie ukierunkowanych rozwiązań politycznych oraz inwestycyjnych,
– połączone obszary wiejskie, których rozwój zależny jest od powiązań z obszarami miejskimi i podmiejskimi, umożliwiających szerzenie dostępu lokalnych społeczności do usług w zakresie transportu publicznego oraz infrastruktur cyfrowych,
– bardziej odporne obszary wiejskie, lepiej przystosowane do zmian klimatycznych oraz kryzysów gospodarczych, poprzez podejmowanie działań na rzecz ochrony zasobów naturalnych, ekologicznej produkcji rolnej oraz skracania łańcuchów dostaw,
– bardziej zamożne obszary wiejskie, dzięki dywersyfikacji działalności gospodarczej do innych sektorów, mających wpływ na poprawę wskaźników zatrudnienia.
Więcej informacji na temat długoterminowej wizji obszarów wiejskich do roku 2040 pod adresem:
https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:52021DC0345&from=EN
Strategia metanowa Unii Europejskiej:
Przyjęta w październiku 2020 roku nowa strategia określa środki, które mają wpłynąć na stałe ograniczenie wydzielania metanu do atmosfery w Europie. Działania legislacyjne mają obejmować sektor rolnictwa, energetyki i odpadów, które odpowiedzialne są za niemal 95% globalnego poziomu emisji metanu do atmosfery. Unijna strategia w zakresie emisji wytwarzanych przez sektor rolny ma promować działania ukierunkowane na ich ograniczenie przy wsparciu Wspólnej Polityki Rolnej oraz usprawnieniu systemu raportowania emisji dla tego obszaru. Wskazuje się, że zdecydowany nacisk ma być położony na rozwój praktyk
i technologii ukierunkowanych na zarządzanie hodowlą oraz dietą zwierząt, a także wykorzystywanie pozostałości rolniczych, które mogą posłużyć za surowiec do produkcji biogazu, biochemikaliów i biomateriałów.
Więcej informacji na temat strategii metanowej UE:
https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX%3A52020DC0663
Strategia leśna Unii Europejskiej 2030:
Opublikowana w lipcu 2021 roku nowa strategia leśna UE, wpisująca się w Europejski Zielony Ład, stanowi kolejne narzędzie do osiągnięcia celu stałego obniżenia poziomu emisji gazów cieplarnianych do środowiska naturalnego o co najmniej 55% do roku 2030. Główne cele strategii obejmują mapowanie i ścisłą ochronę lasów pierwotnych i starodrzewów, posadzenie 3 miliardów drzew do 2030 roku, prawne zobowiązanie państw członkowskich do odbudowy zniszczonych ekosystemów, a także stworzenie prawodawstwa w kierunku monitorowania, zbioru i raportowania danych dotyczących terenów zalesionych.
Komisja Europejska proponuje zabezpieczenie w ramach WPR nowych środków wymiany informacji na temat dobrych praktyk w zakresie interwencji dedykowanych lasom. Podkreśla się również kontynuację wsparcia finansowego oferowanego przez Nową Wspólną Politykę Rolną na lata 2023-2027, które zwiększy elastyczność przy opracowywaniu interwencji, zgodnie z indywidualnymi potrzebami i specyfiką państw członkowskich, przy jednoczesnym powiązaniu zastosowanych środków z celami EGD oraz krajowymi politykami leśnymi. Komisja Europejska zachęca kraje Wspólnoty w indywidualnych zaleceniach w zakresie planów strategicznych WPR do należytego uwzględniania potrzeb sektora leśnictwa, w tym przede wszystkim zrównoważonej gospodarki leśnej i ponownego zalesiania.
Więcej na temat strategii leśnej UE 2030:
https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:52021DC0572&from=PL