Kawa z Ekspertem: Polityka Spójności po roku 2020

4 maca 2016 r. z inicjatywy Biura Regionalnego Województwa Podlaskiego w Domu Polski Wschodniej w Brukseli odbyło się kolejce spotkanie z cyklu „Kawa z ekspertem”, które poświęcone zostało roli regionów w kształtowaniu polityki spójności po 2020 roku. W roli eksperta wystąpił Krzysztof Kasprzyk, Kierownik Wydziału ds. Polityki Regionalnej Stałego Przedstawicielstwa RP przy UE.

Polityka Spójności, na którą Unia Europejska przeznacza 1/3 swojego budżetu służy do rozwiązywania szeregu problemów zarówno krótko, jak i długo terminowych. Stanowi ona kluczowy element rozwoju regionalnego i spójności terytorialnej oraz daje możliwość wyrównywania różnic w rozwoju regionów Unii Europejskiej. Polityka spójności jest niewątpliwie najbardziej widocznym instrumentem UE, ale jest obecnie postrzegana jako instrument nie dostosowany do realiów. Instrument, który nie odpowiada w pełni różnicom jakie występują w regionach. Dlatego też, nie wszędzie różnice miedzy rozwojem regionów są wyrównywane, a wręcz w niektórych miejscach (np. województwa Polski Wschodniej) zostały one pogłębione. Z badań przeprowadzonych przez Konferencję Peryferyjnych Regionów Nadmorskich (CPMR), której Województwo Podlaskie jest członkiem, spośród 43 regionów, które zmieniły swój status rozwojowy na przestrzeni ostatniej dekady tylko 9 z nich zanotowało wzrost, a w 37 nastąpił spadek wskaźników definiujących rozwój regionalny.

Podczas spotkania w Domu Polski Wschodniej w Brukseli zaproszony ekspert potwierdził sugestię Komisarz ds. Polityki Regionalnej, która padła dzień wcześniej podczas konferencji poświęconej tej tematyce, że polityka spójności w obecnym kształcie prawdopodobnie zniknie i zastąpią ją inne instrumenty. Debata, która już się rozpoczęła będzie z pewnością najtrudniejszą debatę w historii UE ze względu na to, ze pojawiły się nowe czynniki takie jak kryzys imigracyjny i kwestia pogłębienia spójności monetarnej i gospodarczej UE, które pokazują, że polityka spójności jest przestarzała i nie spełnia swojej roli. Ponadto reputacja polityki spójności wśród decydentów UE jest stosunkowo niska, co nie sprzyja próbom formułowania jej celów po 2020 roku.

Zdaniem Coriny Crețu, Komisarza ds. Polityki Regionalnej należy dokonać radykalnej zmiany struktury polityki spójności w oparciu o następujące merytoryczne kwestie:

• Elastyczność – polityka spójności w nowym okresie programowania będzie musiała przejąć odpowiedzialność za przyszłe sytuacje kryzysowe. W obecnej sytuacji Unia nie jest w stanie reagować na pojawiające się nowe czynniki (np. kryzys imigracyjny), dlatego też musi pojawić się elastyczność dotycząca redefinicji celów. Zdaniem eksperta elastyczność z punktu widzenia rozwoju regionalnego powinna być traktowana jako element pro wydajnościowy i pro rozwojowy.
• Powiązanie z rozwojem gospodarczym i dobrym zarządzaniem, które zostało już wcześniej wprowadzone, ale zdaniem Komisji należy zapewnić celowość podejmowanych działań. Przyszłe działania powinny wpisywać się europejskie trendy np. circular economy (gospodarka zamkniętego obiegu) lub sprawy środowiskowe i poprzez te instrumenty wpływać na rozwój gospodarczy.
• Rezultaty – jest to jedyna polityka unijna, która wprowadzając wskaźniki wykonania wskazujące, że rezultaty zostały osiągnięte. Nie ma innych polityk unijnych, które tak dobrze dokumentowałyby wydatkowanie środków. Niemniej Komisja zwraca uwagę, że dla dobra polityki spójności należy dołożyć jeszcze większych starań w tym zakresie w obecnej perspektywie finansowej.
• Ograniczenie biurokracji i uproszczenia zasad w tym procedur przetargowych, co do których nikt nie ma wątpliwości, że są niezbędne, ale jak uczula ekspert Stałego Przedstawicielstwa RP przy UE,  powinny dotyczyć jedynie beneficjentów, a nie dla instytucji wdrażających i zarządzających. Polskie regiony powinny być za radykalnym uproszczeniem, ale tylko tam gdzie nie zmniejszy to efektywności działań.

Podczas spotkania dyskutowano też na temat postulatów zgłaszanych w Europejskim Komitecie Regionów, aby przy podziale unijnych środków w przyszłej perspektywie finansowej, oprócz PKB brać pod uwagę także wskaźniki środowiskowe i społeczne. Zaproszony ekspert uczulał, że stosowanie nowych kryteriów może być dla polskich regionów bardzo niekorzystne. Wiele wskaźników, jak na przykład, poziom bezrobocia jest w Polsce o wiele niższy niż w krajach Europy Zachodniej.

Zdaniem eksperta Komisja Europejska nie zaproponuje wizji nowej polityki spójności ponieważ oczekuje tego od krajów członkowskich, dlatego też Polska jak i jej regiony, wykorzystując dobrą reputację w tym zakresie powinny pomóc w zdefiniowaniu celów jakie nowa polityka spójności powinna realizować.

Kolejne spotkanie z cyklu „Kawa z ekspertem” odbędzie się 15 marca br. i poświęcone zostanie wsparciu rozwoju przemysłu na poziomie regionalnym w latach 2014-2020 oraz w nowej perspektywie finansowej UE.