Strategia Leśna Unii Europejskiej do roku 2030

5 min read

Webinarium pt. „Strategia Leśna UE do roku 2030 – szanse i zagrożenia dla regionów europejskich” z udziałem pana Piotra Borkowskiego Dyrektora Wykonawczego Europejskiego Stowarzyszenia Lasów Państwowych EUSTAFOR. Wydarzenie zostało zorganizowane przez Biuro Regionalne Województwa Warmińsko-Mazurskiego w Brukseli w ramach inicjatywy Dom Polski Wschodniej w Brukseli.

Data: 23.06.2022 roku

Opublikowana w lipcu 2021 roku nowa Strategia Leśna UE do roku 2030 stanowi jeden z najważniejszych elementów Europejskiego Zielonego Ładu, oparty na unijnej strategii na rzecz bioróżnorodności 2030. Poprzez uznanie wielofunkcyjnej roli lasów oraz opartego na nich łańcucha wartości, strategia ma wspomóc osiągnięcie do roku 2050 gospodarki zrównoważonej i neutralnej dla klimatu, która ma jednocześnie działać na rzecz odtwarzania, odporności i ochrony wszystkich ekosystemów.

W trakcie spotkania omówiono następujące zagadnienia:

Osiągnięcie celów Europejskiego Zielonego Ładu ma być realizowane w oparciu o:

nowe prawo klimatyczne,
strategię na rzecz bioróżnorodności do roku 2030,
znowelizowaną strategię leśną,
ponowną rewizję Dyrektywy o OZE, której istotny element podlegający aktualizacji stanowią kryteria trwałości biomasy pochodzącej z lasów, przy jednoczesnej tendencji w kierunku eliminacji jej użycia na cele energii odnawialnej (promocja biomasy na cele energii odnawialnej miałaby przyczynić się do gospodarczego użytkowania lasów),
budowę gospodarki o obiegu zamkniętym, w tym m.in. wprowadzenie legislacji regulującej kaskadowe zużycie surowca w leśnictwie.

Należy zwrócić uwagę, że neutralność klimatyczna Unii Europejskiej obejmuje nie tylko udział powierzchni lesistych poprzez wiązanie dwutlenku węgla z atmosfery, ale także prowadzenie gospodarki leśnej w sposób uwzględniający potrzebę adaptacji ekosystemów i drzewostanów do zmieniających się warunków klimatycznych.
Wdrażanie Europejskiego Zielonego Ładu wytworzyło w kontekście leśnictwa proces zmierzający do przenoszenia lasów, jako obszarów gospodarki leśnej, z wyłącznych kompetencji rządów państw członkowskich, w kierunku kompetencji dzielonych pomiędzy kraje unijne, a Unię Europejską.
Prognozowany wzrost potencjału pochłaniania dwutlenku węgla w sektorze LULUCF do roku 2050 zakłada niemal dwukrotną ilość pochłaniaczy CO², w porównaniu do poziomu obecnego. W związku z tym podkreśla się konieczność określenia mechanizmu, na podstawie którego będzie rozkładany ciężar wzrostu parametru pochłaniania dwutlenku węgla w samym sektorze LULUCF (z głównym naciskiem zwiększenia poziomu pochłaniania przez lasy). Wskazuje się również, że obecnie taki mechanizm nie funkcjonuje, a uzyskanie tego efektu do roku 2050 prawdopodobnie byłoby możliwe jedynie poprzez redukcję lub w niektórych przypadkach zaniechanie użytkowania lasów, czyli pozyskiwania drewna, które jest w tym systemie liczone bezpośrednio jako emisja CO² do atmosfery.
Wskazano propozycję prawodawstwa w zakresie odbudowy przyrody, przedstawioną przez Komisję Europejską 22 czerwca 2022 roku, zakładającą m.in. ogólny wzrost różnorodności biologicznej i pozytywny trend w zakresie łączenia kompleksów lasów, ilości martwego drewna, udziału lasów o nierównym wieku, ilości ptaków leśnych i zasobów węgla organicznego.
Wskazano na proces wyznaczania kolejnych obszarów chronionych, w ramach realizacji celów strategii na rzecz bioróżnorodności, w tym objęcie ochroną ścisłą uprzednio zdefiniowanych i wyznaczonych lasów pierwotnych i starodrzewów (nadal trwają dyskusje nad opracowaniem obowiązującej definicji starodrzewów).
Podkreślono obawy związane z ryzykiem niewłaściwego zdefiniowania starodrzewów wskazując, że najpierw przyjęto cel ochrony ścisłej, a dopiero później będzie tworzona definicja, w sposób który pozwoli uzyskać zakładany na ten cel areał. Wskazuje się jednocześnie, że mało prawdopodobne jest jego pozyskanie poprzez wyłączenia gruntów rolnych i ustanawianie na tych obszarach chronionych ekosystemów lądowych. Główny nacisk skupi się na obszarach leśnych.
Wskazano, że nie zostały przeprowadzone analizy skutków społeczno-ekonomicznych strategii.
Parlament Europejski pracuje nad drugim stanowiskiem dotyczącym Strategii Leśnej UE do roku 2030 (pierwsze stanowisko opublikowane w październiku 2020 roku).
Wskazano, na stanowisko EUSTAFOR dotyczące nowej Strategii Leśnej UE, które zostało opublikowane w styczniu 2021 roku.
Podkreślono, że znowelizowana strategia wskazuje na promocję wykorzystania drewna w budownictwie (European Bauhaus) ale obejmuje jedynie produkty o długim cyklu użytkowania z jednoczesnym marginalizowaniem innych produktów (podkreśla się,
że w lasach nie pozyskuje się konkretnych produktów, w odniesieniu do których decyduje się o ich przeznaczeniu np. na cele budownictwa, czy przemysłu celulozowo-papierniczego).
Podkreślono, że strategia kładzie nacisk m.in. na promocję usług turystycznych na obszarach leśnych, na rozwój których konieczne są dodatkowe środki inwestycyjne, np. na budowę bazy turystycznej. Wskazuje się, że w wielu regionach potencjał wykorzystania lasów na ww. cele jest już wypełniony, a jednocześnie wzmożony ruch turystyczny również przyczynia się do ich zamierania.
Podkreślono obecny brak konkretnych propozycji legislacyjnych dotyczących funkcjonowania gospodarstw węglowych w leśnictwie, a także problem związany z ich trwałością oraz osiągnięciem efektu dodatkowości w tym zakresie.
Wskazano na koncepcję Closer-to-Nature Forest Management, zaproponowaną
w obecnej Strategii Leśnej UE, która ma stanowić nowy model certyfikowanego leśnictwa, działający na rzecz poprawy walorów ochronnych i klimatycznej odporności wielofunkcyjnych lasów gospodarczych w Unii Europejskiej (model certyfikacji gospodarki leśnej zbliżonej do naturalnej).
Komisja Europejska pracuje nad stworzeniem systemu wynagradzania za funkcje ekosystemowe (przeniesienie ciężaru uzyskania dochodów w leśnictwie ze sprzedaży drewna i użytkowania lasów na rzecz udostępniania funkcji ekosystemowych).
Wskazano na plany stworzenie nowego systemu zarządzania leśnictwem na poziomie unijnym, m.in. poprzez przedefiniowanie roli stałego Komitetu Leśnego.
Podkreślono zastąpienie dotychczas funkcjonującego rozporządzenia ws. drewna (EU Timber Regulation) dotyczącego zasad dopuszczania do obrotu na rynku UE drewna pochodzącego z legalnych źródeł oraz produktów z tego drewna przez opublikowany projekt prawa w zakresie przeciwdziałania wylesieniom i degradacji lasów.
Wskazano kwestię dostępu do informacji o lasach (podkreślono tu Plany Urządzania Lasów, które obecnie nie mają statusu decyzji administracyjnej i nie podlegają zaskarżeniu), w kontekście unijnej dyrektywy o dostępie do informacji o środowisku oraz Konwencji z Aarhus.
Wskazano, że zawarta w strategii propozycja posadzenia dodatkowych 3 mld drzew nie ma przełożenia na proces zwiększania lesistości, który powinno się rozpocząć od inwentaryzacji dostępnych do zalesień gruntów, uwzględnionych w planowaniu przestrzennym na poziomie operacyjnym. Proces ten powinien również zawierać analizę dostępności materiału siewnego, czy też możliwości produkcji szkółkarskiej.
Wskazano możliwe szanse i zagrożenia wynikające z unijnej strategii leśnej, m.in. szanse wynikające z doskonalenia zawodowego oraz rozwoju obszaru B+I w leśnictwie, szanse związane z promocją biogospodarki, a także zagrożenia spowodowane podziałem kompetencji, czy też zagrożenia wynikające z braku oceny skutków planowanego wyłączania najstarszych drzewostanów z produkcji.
Komisja Europejska prowadzi prace nad rozwojem systemu informacji o lasach w oparciu o dane satelitarne, który miałby docelowo zastąpić konieczność pozyskiwania od państw członkowskich m.in. danych pochodzących z wielkoobszarowych inwentaryzacji stanu lasów.
Podkreślono obawy związane z dostępnością surowca drzewnego m.in. dla jego kluczowego odbiorcy, jakim jest sektor przemysłowy, ze szczególnym uwzględnieniem obecnej sytuacji politycznej w Europie, która skutkuje gwałtownym spadkiem importu drewna z Rosji, Ukrainy i Białorusi.
Wskazano, że główny ciężar realizacji celów strategii mogą ponieść kraje europejskie, w których dominują lasy będące własnością państwową.